Creatief ontwerp met lef en idealisme bij bende

Bram Spruit en Rinke van Willegen, eigenaren van Bende uit Rotterdam, combineren creativiteit, lef en een gezonde dosis ondernemerschap met een idealistisch doel: de duurzaamste interieurbouwer van de Benelux worden. ‘Natuurlijk wil ik dat mijn kinderen kunnen opgroeien in een gezonde wereld. Maar dit doel komt voor een groot stuk voort uit ondernemerschap: grondstoffen zijn schaars en duur, daar moet je zuinig mee omgaan.’

‘We zoeken nog steeds naar een woord voor wat we met Bende precies doen’, grapt Bram. ‘We zijn een ontwerp- en realisatiebureau, in hele brede zin. We doen veel interieurs, groot en klein, maar ook buitenruimten, educatie-ontwerpen, keukens, beursstands en culturele uitingen. We onderscheiden ons daarbij doordat we alles, van idee en ontwerp tot afwerking, zelf kunnen doen.’

In het bereiken van duurzaamheidsdoelstellingen zie je de laatste tijd de grens tussen bouw en interieurbouw vervagen. Rinke: ‘Wij maken veel gebruik van materialen uit de bouw. Materiaal dat over is, of dat uit een gebouw gehaald wordt en anders weggaat. Van plafondbalken die niet meer genoeg steun bieden voor een tussenvloer, kunnen wij wel nog tafels en kasten maken. Andersom zie je dat in de bouw nu soms technieken worden toegepast die eigenlijk uit de meubelmakerij komen, omdat sommige chemische oplossingen niet meer toereikend zijn. Dan kun je altijd terugvallen op ouderwetse houtverbindingen.’

Op dat grensvlak tussen bouw en interieurbouw floreert Bende. ‘Omdat we beide werelden kennen en in staat zijn proefopstellingen en oplossingen te bedenken en zelf ook snel te maken en testen. We werken bij Bende met veel verschillende materialen, en zien daardoor ook onverwachte toepassingen.’

De her in Rotterdam

Een van de opdrachten waar deze creativiteit voluit tot uiting kwam, is de realisatie van het nieuwe afvalscheidingsstation en circulaire hub in Rotterdam, de Her. Bij die afvalscheiding is een complex met tien individuele kantoorunits gebouwd, die aan de zijkant uit het gebouw steken. Voor die werkruimten was een ontwerpwedstrijd uitgeschreven, met als eis om zoveel mogelijk hergebruik van materialen toe te passen en te promoten in het ontwerp.

De units, die allemaal een ander uiterlijk moesten krijgen en van ander materiaal gemaakt moesten worden, zijn bedoeld als huisvesting voor circulaire ondernemers in Rotterdam. ‘De gemeente heeft de ambitie om veel meer te gaan hergebruiken. Ze willen in de toekomst zelfs actief materiaal dat daar gestort is gaan aanbieden voor hergebruik. Dan is het handig als circulaire ondernemers al in de buurt zitten’, vertelt Rinke.

Bram is trots op het resultaat. ‘Uit die wedstrijd kwamen tien unieke units te voorschijn, waarvan een deel nogal conceptueel ontworpen was. De gemeente Rotterdam zocht daar een partij bij die de concepten om kon zetten in concrete ontwerpen voor comfortabele werkruimten, die ze kon toetsen op haalbaarheid, en die vervolgens ook kon zorgen voor de uitvoer en bouw van de plannen. Dat werden wij. Het is echt een vlaggenschip voor de gemeente Rotterdam geworden, en het consortium van bouwers waar naast ons ook o.a. BAM en de Roelofs Groep toe behoren, is ermee genomineerd voor de Rotterdamse Architectuurprijs.’

‘VROEGER WERD MATERIAAL MEER GEWAARDEERD, WIJ BRENGEN DIE WAARDERING TERUG’

Project de Her in Rotterdam

Spaanplaat als duurzaam materiaal

Bende bouwt ook zelf aan hernieuwbaar materiaal, en dan nu met name herbruikbaar spaanplaat. Bram: ‘Dat klinkt misschien gek, maar niemand kijkt raar op als je het hout van oude eiken meubels verzaagt en opnieuw gebruikt. Echter, het overgrote deel van de keukens, kasten, interieurs voor scholen en dergelijke is gebouwd met spaanplaat. Dat is misschien niet het duurste materiaal, maar als je een keuken demonteert, gaat er zo voor honderden euro’s aan hout de vuilcontainer in. Om nog maar niet te spreken over de CO2 footprint.’

Voor Bende was dat de inspiratiebron om te werken aan een manier om spaanplaat te recyclen op een kostenefficiënte en duurzame manier. Rinke legt uit: ‘We schaven er een laagje vanaf alsof het massief hout is. Met een halfhoutverbinding maken we er een nieuwe plaat van en dan gaat er een nieuwe HPL laag overheen. Zo lijkt het als nieuw, maar heb je materiaal dat voor 88% lokaal gerecycled is.’ Het materiaal krijgt Bende overigens voor een deel uit keukens die ze eerder zelf geplaatst hebben. ‘Wij nemen keukens gegarandeerd weer in als we ze geplaatst hebben. Zo zorgen we dat het materiaal niet verloren gaat als er een nieuwe bewoner in een gebouw komt.’ Het plan is om dit basismateriaal binnenkort ook aan andere interieurbouwers te gaan leveren.

Rinke van Willegen en Bram Spruit

BRAND

Bende vindt niet alleen materiaal opnieuw uit, maar heeft ook zichzelf de afgelopen anderhalf jaar opnieuw moeten uitvinden. De Keilewerf waarin zij, samen met een heel aantal andere creatieve makers zaten, brandde tot de grond toe af. ‘Materiaal, gereedschap, en projecten waaraan we werkten, alles ging verloren’, vertelt Bram.

Het werd het startschot om opnieuw te beginnen en te focussen op wat belangrijk was voor het bedrijf. ‘We zaten daar op die oude plek als relatief groot bedrijf tussen allemaal kunstenaars en vakmensen. Dat was van grote meerwaarde voor ons werk, want in de samenwerking met hen ontstaan de mooiste dingen. Op onze nieuwe locatie zijn we dus heel betrokken en hard bezig om daar ook weer een creatieve makersplek te creëren. Daarin zit voor ons de toekomst.’

‘DUURZAAM MET GRONDSTOFFEN OMGAAN IS VANUIT ONDERNEMERS- PERSPECTIEF ALLEEN MAAR LOGISCH’

Oudste MDF ter wereld

Het hergebruikte spaanplaat vormt een mooi contrast met een ander materiaal waar Bende op dit moment mee werkt: houten balken die zo’n 600 jaar geleden in een dam verwerkt zijn in het dorpje Rotta, waar nu Rotterdam ligt. Die balken moesten de grond uit vanwege bouwwerkzaamheden, en Bende stelde ze veilig en experimenteert nu met manieren om dat hout weer te gebruiken.

Bram: ‘Je ziet aan die balken hoe anders er vroeger met materiaal omgegaan is. We zien houtverbindingen in die balken die duidelijk vertellen dat die balken eerst voor andere zaken gebruikt zijn. Steunbalken voor een dak, of in een schip bijvoorbeeld. Als zo’n schip dan kapot ging, werd dat materiaal niet weggegooid, want er zit veel werk in eiken balken. Dus werd het dan gebruikt voor zo’n dam. Het is toch prachtig dat diezelfde Rotterdamse balken van misschien wel 800 jaar oud nu weer gebruikt worden voor tafels en banken? We kunnen door het archeologische werk eraan zelfs exact vertellen waar het hout van elke tafel in de grond gezeten heeft.

Ik vind het echt mooi als zo’n project je nog eens creatief laat nadenken over omgaan met materiaal. We gooien tegenwoordig al snel iets weg, zélfs nu grondstoffen door geopolitieke ontwikkelingen steeds duurder worden. Het is niet alleen een milieuoverweging, maar ook een ondernemersoverweging om materiaal te willen hergebruiken. En als je eenmaal om je heen gaat kijken, dan zie je overal mogelijkheden. Die balken bijvoorbeeld, die zijn door de tijd heen helemaal zwart geworden. De houtvezels aan de buitenkant kun je beschouwen als resthout, maar als je die weer samenperst tot platen, heb je een soort natuurlijk zwart MDF van 800 jaar oud, dat is toch briljant?’

Verder durven kijken

Bij Bende ervaren ze dat steeds meer opdrachtgevers op die manier durven kijken naar opdrachten. Vanuit gemeenten, het Rijksvastgoedbedrijf of instellingen die echt werk maken van duurzaamheidsambities, verder durven kijken dan standaard ontwerp en creativiteit toestaan van ontwerpers. En vanuit architecten die bij het ontwerpen al nadenken over meer dan de bouwschil en Bende betrekken voor het ontwerp van gevelbekleding en binnenwanden. ‘Je moet een beetje durven, maar dan ligt er een wereld van mogelijkheden voor je open!’

Persoonlijke vragen Bram Spruit eigenaar Bende

OP WELKE MANIER IS JOUW ONDERNEMERSCHAP GEGROEID?
Denk nu beter keuzes te kunnen maken en te zien wat wel en niet belangrijk is
HOE MOTIVEER JIJ JE MENSEN, OOK GEZIEN DE GROTE ONZEKERHEDEN MOMENTEEL IN DE MARKT EN DE WERELD ALS GEHEEL?
Over de persoonlijke lijn, laten voelen dat je samen ergens voor staat en aan werkt
WAAR HAAL JIJ JE INSPIRATIE VANDAAN?
De vraag moet eerder zijn: inspiratie, hoe kom je er vanaf???
WELK BOEK MOET IEDERE ONDERNEMER LEZEN/WELKE PODCAST MOET IEDERE ONDERNEMER VOLGEN?
Alles wat over gewone mensen en verhalen gaat. Bijvoorbeeld The Moth podcast. Het is makkelijk om in een tunnel visie alleen maar met je bedrijf en eigen onderwerpen bezig te zijn
ALS JE 1 KERNWAARDE MAG NOEMEN DIE JOUW LEIDERSCHAP KENMERKT, WELKE IS DAT DAN EN HOE HERKENNEN MENSEN DAT?
Lead by example. Als er pijn moet worden gepakt, een keertje langer door ofzo, moet je zelf ook bereid zijn dit te doen
GO WITH THE FLOW OF EIGEN KOERS VAREN?
Eigen koers, maar wel altijd op de wind letten
VISIONAIR OF DOWN TO EARTH?
Problematisch visionair
HOE REAGEER JIJ OP TEGENSLAG?
Harder vechten
WAT KENMERKT MODERN LEIDERSCHAP VOOR JOU?
Bewust bezig zijn met de mensen om je heen en hun behoefte. Mensen in hun kracht zetten
HOE BLIJF JIJ BIJLEREN?
Mee blijven doen en je ogen open houden, dan gaat het vanzelf
WAT IS HET ULTIEME DOEL DAT JE WILT BEREIKEN MET JE BEDRIJF?
Een volledige nieuwe insteek forceren binnen de branche, voor 100 procent van wat je maakt, al weten wat er mee moet en kan zodra de klant er klaar mee is
HOE KIJK JIJ NAAR DE VOLGENDE GENERATIE/DE GENERATIE BOVEN JE?
De generatie boven ons heeft het verpest, en die er aan komt is verwend en begrijpt het nog niet. Zo hoort het toch? Of was het nou andersom? Oh nee wacht, generaties bestaan helemaal niet joh
HOE KOM JIJ TOT JEZELF NA EEN DRUKKE WERKWEEK?
Je moet rust vinden gedurende de week, in weekend oplossingen geloof ik niet

Persoonlijke vragen Rinke van Willegen eigenaar Bende

WIE OF WAT INSPIREERDE JOU OM EEN EIGEN BEDRIJF TE STARTEN:
Vrijheid van het ondernemen
WELKE WAARDEN WIL JE UITDRAGEN MET JE BEDRIJF EN WAAROM:
Ambacht, duurzaamheid en circulariteit. We moeten aan de slag met de manier hoe we materialen voor het bouwen van spullen gebruiken. Grondstoffen zijn niet eindig
WAAR HAAL JIJ JE INSPIRATIE VANDAAN:
Natuur, architectuur, kunst
WAT IS JE GROOTSTE TEGENSLAG ALS ONDERNEMER GEWEEST EN HOE HEB JE DIE OVERWONNEN:
Brand waarbij we alles zijn kwijtgeraakt. Zo snel mogelijk weer aan de slag gegaan want niemand ander gaat het voor je doen
GO WITH THE FLOW OF EIGEN KOERS VAREN:
Eigen koers varen, daar heb je later minder spijt van
VISIONAIR OF DOWN TO EARTH:
Down to earth
OP WELKE PLEK KUN JIJ JE ECHT OPLADEN:
Op het water
HOE BLIJF JIJ BIJLEREN:
Altijd zelf blijven onderzoeken, bedenken en bouwen
WAT WIL JIJ MENSEN MEE GEVEN:
Zorg ervoor dat je doet wat je echt leuk vindt
WAT MAAKT JOU NIEUWSGIERIG:
Nieuwe ontwikkeling/ontdekkingen op het gebied van wetenschap, techniek, enz
WAAR KOM JIJ ‘S OCHTENDS JE BED VOOR UIT:
Bakkie