VG Visie Daily #56: In Eindhoven werken we aan de banen voor onze kleinkinderen

De vastgoedprojecten rond het centraal station van Eindhoven zijn op veel vlakken  vlotgetrokken, meldt verantwoordelijk wethouder Stijn Steenbakkers. Eindhoven pakt volgens hem zijn regierol maar geeft ontwikkelaars en beleggers ook veel vrijheid. ‘Ik spoor de vastgoedsector maar ook onszelf wel aan meer openheid te betrachten.’

Stijn Steenbakkers kan een tevreden wethouder zijn. Niet alleen besloot het demissionaire kabinet 1,75 miljard euro in de schaalsprong van de regio Brainport Eindhoven te investeren, aangevuld met 750 miljoen euro uit de regio. Onlangs sprak chipgigant ASML de intentie uit in Nederland te willen blijven en verder te groeien. Een monumentale beslissing volgens CDA-wethouder Steenbakkers (CDA), verantwoordelijk voor Brainport, economie, onderwijs, KnoopXL en Eindhoven-Noordwest.

‘Als mogelijke uitbreidingslocatie voor ASML is het noordelijke deel van de Brainport Industries Campus (BIC) Noord in beeld. Vorige maand hebben we hiervoor samen met ASML een intentieovereenkomst ondertekend. Deze mogelijke uitbreidingsinvestering van ASML is de grootste en belangrijkste beslissing van de afgelopen jaren. Niet alleen voor de regio Brainport Eindhoven maar voor heel Nederland en Europa. Net als BIC 1 ontwikkelen we het volgens het campusconcept. Behalve ASML komen op de totale BIC Campus onderwijsinstellingen en andere bedrijven, zodat ze samen innovatie tot stand kunnen brengen. BIC Noord heeft een oppervlakte van zo’n  100 hectare, hiervan is 40 hectare uitgeefbaar. De gronden die nodig zijn voor uitbreiding van ASML zal de gemeente in eeuwigdurende erfpacht uitgeven.’

Nederland Brainport

Het afscheidscadeau van Rutte IV komt volgens hem als geroepen. ‘Nederland is de afgelopen jaren te slordig omgegaan met het vestigingsklimaat. Het Rijk ziet nu in dat we dat unieke hightech ecosysteem in Brainport Eindhoven moeten behouden voor Nederland. Dit vormt de nieuwe economie van Nederland. Onze bedrijven veroorzaken weinig ruimtegebruik en amper milieudruk. Er werken niet alleen hoogopgeleide kenniswerkers, want 60 procent van de banen is voor praktisch geschoolde mensen. Die kennisbedrijven moet je koesteren. Ze garanderen niet alleen banen voor onze kinderen en kleinkinderen maar ook de strategische autonomie van Nederland. De laatste tijd zie ik dat Brabant en Nederland verder ‘brainportiseert’; de tentakels van onze succesvolle high-tech-industrie grijpen ook buiten de 21 gemeenten van Brainport. Weert wil zich aansluiten en ook steden als Meijerijstad, Den Bosch en Tilburg willen samenwerken.’

De schaalsprong van Eindhoven is niet nieuw voor de stad, verklaart Steenbakkers. ‘Die is eigenlijk een herhaling van ruim honderd jaar geleden. Toen was Eindhoven een klein stadje aan de Dommel, waar twee ondernemers eind negentiende eeuw begonnen met licht. Dit Philips opereerde daarna al ver buiten de landsgrenzen en zelfs die van het continent, net zoals ASML dat nu doet. Eindhoven is vanaf het prille begin al een echte bedrijfsstad. Ook nu zijn grote bedrijven de alpha en omega van Eindhoven, hun ontwikkeling bepaalt ook voor een groot deel de ontwikkeling van de stad, regio en Nederland. Niet alleen Philips-kindjes ASML en NXP en Philips zelf, maar ook Frencken, Sioux Technologies en NTS zijn wereldwijd succesvol. Anno 2024 faciliteren wij een hightech ecosysteem met zes grote bepalende bedrijven en zo’n 7.000 toeleverende mkb-bedrijven. Deze bedrijven bedenken oplossingen voor wereldwijde uitdagingen, of het nu om digitalisering, medische innovatie, duurzame mobiliteit of kunstmatige intelligentie gaat.’

‘DE BEOOGDE UITBREIDINGSINVESTERING VAN ASML WORDT DE GROOTSTE EN BELANGRIJKSTE BESLISSING VOOR BRAINPORT EINDHOVEN EN NEDERLAND VAN DE AFGELOPEN JAREN’

Geld tot 2030

Het is de taak van Eindhoven Brainport de groei van dit unieke bedrijvencluster op een verantwoordelijke wijze te accommoderen, betoogt de wethouder. ‘De gigantische private snelheid moeten we opvolgen met dito publieke snelheid. Daarvoor zijn de investeringspakketten cruciaal. Dankzij de eerdere Brainportdeal en de Beethovendeal hebben we nu ruim 4,1 miljard euro tot onze beschikking tot 2030; miljarden gaan naar infrastructuur en honderden miljoenen naar technisch onderwijs en vastgoedprojecten. Zo trekken we alleen al 250 miljoen euro uit voor woningbouwprojecten in de hele regio. Het grootste deel slaat neer in de binnenstad; de gebiedsontwikkeling rond het station Eindhoven Centraal die we nog even Eindhoven Knoop XL noemen. Hier wonen nu een paar honderd mensen maar dat groeit naar ruim 15.000, een stad zo groot als Helmond.’

‘WAAR IN HET CENTRUM NU EEN PAAR HONDERD MENSEN WONEN GROEIT DAT NAAR RUIM 15.000’

Kaarten tegen borst

Kritiek van vastgoedpartijen dat Eindhoven Knoop XL te versnipperd is en het te langzaam gaat, gaat er bij wethouder Steenbakkers niet helemaal in. ‘In Eindhoven werken we economisch al decennia volgens de triple helix-methode, waarbij overheid, markt en kennisinstellingen op basis van openheid en vertrouwen uitdagingen oppakken. De vastgoedsector hanteert echter een van de meest ouderwetse en minst slimme manieren van samenwerken die ik ooit heb gezien, ook in mijn verleden als bankier. Ik constateer dat marktpartijen te vaak nog de kaarten op de borst houden en te weinig delen wat knelpunten zijn bijvoorbeeld met een financiering bij de bank, de nodige rendement voor een belegger of wat met degemeente is afgesproken. Telkens als een project dreigt vast te lopen, nodig ik evenwel iedereen uit om alle cijfers op tafel te gooien samen de puzzel te leggen. Marktpartijen moeten genoegen met fatsoenlijke rendementen en wij als gemeente zelf moet niet overal  maximale eisen stellen. Gelukkig proef ik bij alle vastgoedpartijen de wil tot samenwerking.’

‘Idealiter ontwikkelen we het centrum zoals Strijp-S; als grondeigenaar heb je daar meer grip. n. Maar in het centrum kan dat niet. Wel hebben we in Eindhoven KnoopXL voorkeursrecht gevestigd. Als een eigenaar een gebouw of grondpositie wil verkopen, moet dit eerst aan ons worden aangeboden. Een pand hebben we al gekocht, met drie andere zijn we bezig, zodat we meer grip op de gebiedsontwikkeling krijgen. Ook al is het de taak van de overheid om te sturen en regisseren, ik wil vastgoedpartijen ook vrijheid geven. Daarom hebben we samen met de provincie Noord-Brabant de Fellenoord BV opgezet; een ontwikkelvehikel met een eigen directeur en RvC zodat we meer snelheid kunnen maken. Natuurlijk bewaken we de voortgang. Bovendien ligt er sinds 2021 al een integrale visie, die de samenhang bewaakt. Omdat dit een project van decennia is, geldt de genade van de langetermijn.’

‘EINDHOVEN GAAT EEN HEEL AMBITIEUS VOORZIENINGENPROGRAMMA IN DE STAD NEERZETTEN’

Onderzoek naar voorzieningen

Het gebied rondom het station krijgt een hoogstedelijk karakter, vertelt hij. ‘Van een plek waar nu doorheen wordt gesjeesd, maken we een aangename plek om te wonen, werken en verblijven. Daar hoort een passend voorzieningenniveau bij. Bewoners van Eindhoven kunnen gerust zijn; we gaan daar een heel passend en ambitieus programma neerzetten. Dat hebben we in de Beethovendeal ook zo afgesproken met de minister van Binnenlandse Zaken. Over de invulling kan ik nog niets zeggen. We gaan eerst een echt onderzoek doen. Onze ideeën en noden wil ik eerst met de minister delen. In totaal omvat Eindhoven Knoop XL tientallen deelprojecten. Vele daarvan moeten wachten totdat de autoweg die door het centrum loopt, is verlegd. Dat geldt ook voor projecten rond het nieuwe ondergrondse busstation van bijna 1 miljard euro. Omdat dit onze laagst gelegen locatie is, maken we hier ook een brede ecologische zone, extra capaciteit voor waterberging en laten we de Dommel bovengronds komen.’

Stroomversnelling

De ontwikkeling aan de zuidkant van het centraal station zit in een stroomversnelling. ‘Studenthotel Social Hub staat er al, de bouw van woon- en kantoortorens EDGE Eindhoven start in juni. Tussen het spoor en dit gebouw ontwikkelt AM in het project Lightyards twee hoge kantoor- en woongebouwen. VodafoneZiggo, de beoogde eindgebruiker van de kantoorruimte, heeft zijn positie na corona heroverwegen, maar wellicht komt er een nieuwe huurdeal met een andere partij. Eind 2025 is bovendien de bouwstart van de woontoren. District-E – het project van Amvest/Besix met drie hoge woontorens aan het Stationsplein – was ook even onzeker door de lange Raad van State-procedure en de verkenning van het spoor. Die verkenning is afgerond, zodat de gemeenteraad het in juni kan behandelen. De startbouw van District-E is dan eind 2025 mogelijk.’