VG Visie Daily #116: Geert Gabriëls over bouwen en natuur: ‘We zijn niet tegen bouwen, maar tegen domme bouw’

Geert Gabriëls houdt zich namens GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer bezig met Ruimtelijke Ordening. De grote uitdaging? Bouwen waar het kan, maar wel met oog voor de lange termijn en de natuur. Een gesprek over duurzaam bouwen, slimme keuzes en de rol van de overheid in het sturen van ruimtelijke ordening.

Je zit nu ongeveer een jaar in de Tweede Kamer. Hoe bevalt het werk in Den Haag tot nu toe?

‘Het bevalt me prima, al was het wel even wennen. Als wethouder en gedeputeerde had ik veel ondersteuning van ambtenaren, terwijl je in de Kamer veel meer zelf moet doen. Hier gaat het ook meer om politieke strategie en media-aandacht. Dat is niet altijd mijn stijl, want ik werk liever inhoudelijk en toekomstgericht. Maar het is ook een mooie kans om belangrijke thema’s onder de aandacht te brengen. Wat ik ook lastig vond, is dat je in de Kamer vaak snel moet schakelen en niet alles kunt uitdiepen. In mijn vorige functies kon ik met teams van experts werken om beleid te ontwikkelen. Nu moet ik soms meer vertrouwen op mijn intuïtie en ervaring. Dat hoort erbij, maar het blijft een uitdaging om kwaliteit te leveren in een politiek speelveld waar snelheid en beeldvorming belangrijk zijn.’

Wat zijn de grootste uitdagingen op het gebied van Ruimtelijke Ordening?

‘Een van de belangrijkste is om de tegenstelling tussen bouwen en natuur weg te nemen. Veel mensen zien groene regels als een rem op bouwprojecten, maar dat is een misverstand. Het probleem zit vaak in andere zaken, zoals een tekort aan ambtelijke capaciteit, grondposities of energievoorzieningen. We moeten bouwen op een manier die toekomstbestendig is. Wat heb je aan huizen die over twintig jaar onverzekerbaar zijn vanwege overstromingen? Slimme keuzes maken nu, voorkomt problemen later.’

Wat bedoel je precies met ‘slimme keuzes’?

‘Dat we bouwen op plekken waar het veilig is en de natuur niet wordt belast. Neem bijvoorbeeld Zuid-Limburg. Daar hebben ze te maken met enorme schade na elke zware regenbui. Je moet daar niet zomaar gaan bouwen in gebieden die steeds kwetsbaarder worden door klimaatverandering. Hetzelfde geldt voor veengebieden in het westen van Nederland, waar bodemdaling een groot probleem is. Als je daar nu veel huizen neerzet zonder toekomstgericht te denken, krijg je later te maken met enorme kosten voor funderingsherstel of waterbeheer. Daarnaast gaat het om de materialen die we gebruiken. Biobased bouwen is een goed voorbeeld. Door meer met hout en vlas te bouwen, verminder je de CO2-uitstoot en maak je bouwprojecten duurzamer. Het vraagt om een andere mindset: niet kiezen voor de snelste oplossing, maar voor de meest verstandige op de lange termijn.’

Je pleit voor meer regie vanuit de overheid. Hoe zie je dat voor je?

‘De overheid moet meer grond in bezit krijgen via een Nationale Grondbank. Als we dat doen, kunnen we beter sturen op wat waar gebouwd wordt. Nu zien we dat veel grond in handen is van speculanten die wachten tot de prijs stijgt. Dat maakt bouwen duurder en vertraagt het proces. Met meer regie kun je sneller, goedkoper en toekomstbestendiger bouwen. Een ander voordeel van zo’n Grondbank is dat je ook meer controle hebt over de inrichting van gebieden. Je kunt zorgen voor betere verbindingen tussen natuurgebieden, meer ruimte voor wateropvang en groenere steden. Dat maakt Nederland niet alleen leefbaarder, maar ook beter voorbereid op de gevolgen van klimaatverandering.’

Hoe reageren andere partijen op dit soort voorstellen?

‘Er is groeiende steun voor meer overheidsregie, maar het blijft een gevoelig onderwerp. Veel partijen vinden dat de markt het zelf moet regelen. Toch zien we dat dit vaak leidt tot maatschappelijke problemen, zoals een gebrek aan betaalbare woningen. Mijn motie voor een Nationale Grondbank is bijvoorbeeld aangenomen, maar de VVD was als enige partij tegen. Dat is niet verrassend, want zij hechten veel waarde aan de vrije markt. Gelukkig zien steeds meer partijen dat je zonder overheidsregie te afhankelijk wordt van de grillen van speculanten en projectontwikkelaars. Dat helpt om stappen te zetten.’

Wat zijn volgens jou goede voorbeelden van toekomstgericht bouwen?

‘In Utrecht hebben ze plannen voor 70.000 woningen, deels binnenstedelijk en deels buitenstedelijk, op veilige zandgronden. Ze combineren woningbouw met wateropvang, waardoor ze inspelen op de gevolgen van klimaatverandering. Dit soort plannen laat zien dat bouwen en duurzaamheid prima samen kunnen gaan. Het is alleen een kwestie van visie en durven kiezen. Een ander voorbeeld is het gebruik van landbouwgrond voor woningbouw. Veel landbouwgrond in Nederland is momenteel nauwelijks biodivers en kan beter worden ingezet voor woningen en natuurontwikkeling. Denk aan gebieden waar nu monoculturen zoals maïs worden geteeld. Door dit soort grond multifunctioneel te gebruiken, kun je ruimte maken voor wonen én een groenere leefomgeving creëren.’

Waar zie je kansen voor samenwerking tussen de bouwsector en natuurorganisaties?

‘De bouwwereld en natuurorganisaties moeten elkaar meer opzoeken. Denk bijvoorbeeld aan het gezamenlijk ontwikkelen van natuur-inclusieve bouwprojecten. Stel je voor dat elke nieuwe wijk niet alleen woningen biedt, maar ook natuur verbindt en water opvangt. Dat is niet alleen goed voor de biodiversiteit, maar ook voor de leefkwaliteit van bewoners. Daarnaast kunnen we boeren een verdienmodel bieden door hen grond te laten verbouwen voor biobased materialen zoals hennep en vlas. Dit is een win-winsituatie: boeren krijgen een nieuwe inkomstenbron, en de bouwsector kan werken met duurzame materialen die minder belastend zijn voor het milieu.’

Wat zijn de belangrijkste stappen die de overheid moet zetten in jouw ogen?

‘We moeten een paar grote keuzes maken. Ten eerste moeten we in de Nota Ruimte vastleggen dat bodem en water sturend zijn in ruimtelijke ordening. Dit betekent dat we niet langer bouwen op plekken die kwetsbaar zijn voor overstromingen of bodemdaling. Ten tweede moeten we circulaire bouwmaterialen stimuleren. Dat betekent niet alleen biobased bouwen, maar ook hergebruik van materialen uit oude gebouwen. Dit vraagt om een andere manier van ontwerpen en bouwen, maar de technologie is er al. Het is nu een kwestie van opschalen en ondersteunen. Ten derde moeten we speculatie met grond tegengaan. Grond is een van de grootste kostenposten bij bouwprojecten, en als we dit niet reguleren, blijven huizen onbetaalbaar voor veel mensen. Een Nationale Grondbank kan hierin een belangrijke rol spelen.’

Brede vraag. Wat is jouw visie op de gebouwde omgeving in de toekomst?

‘Ik hoop dat we over dertig jaar kunnen zeggen dat we de juiste keuzes hebben gemaakt. Dat we hebben gebouwd op plekken die veilig en duurzaam zijn, met materialen die de aarde niet uitputten. Dat onze steden groen zijn en onze natuurgebieden goed verbonden. Dit vraagt om samenwerking en lef. We moeten durven kiezen voor een lange termijnvisie, ook als dat nu betekent dat we extra moeten investeren of onze plannen moeten aanpassen. Het gaat erom wat we achterlaten voor de generaties na ons. Ik wil dat mijn kinderen en kleinkinderen in een Nederland wonen dat leefbaar en gezond is.’

Welke keuzes horen daarbij?

‘Laten we niet kiezen voor de snelle winst, maar voor oplossingen die over tientallen jaren nog steeds werken. Als we nu dom bouwen, creëren we een nieuwe crisis voor onze kinderen. Dus laten we samen werken aan een toekomst waarin iedereen veilig en duurzaam kan wonen. We zijn niet tegen bouwen, maar tegen domme bouw.’

Persoonlijke vragen Geert Gabriëls, Ruimtelijke Ordening namens GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer

WAT IS HET BESTE ADVIES OOIT?
‘Dat je moet voorkomen dat je spijt hebt van dingen die je NIET gedaan hebt ipv over dingen die je WEL gedaan hebt.’
WAAR BEN JE HET MEEST TROTS OP?
‘Ik ben enorm trots op mijn man die echt héél veel goede en mooie dingen voor andere mensen doet. Waar ik een beschouwende denker ben is hij een handelende doener!’
WELK BOEK IS JE ALTIJD BIJGEBLEVEN?
‘Dode Zielen van Nikolai Gogol.’
WELKE FILM OF SERIE MAAKTE INDRUK?
‘De film ‘Pride’ (ook omdat het een waargebeurd verhaal betreft).’
WELKE SPORT DOE JE?
‘Ik schaak al mijn hele leven en ik ren sinds een paar jaar.’
WAT IS JE FAVORIETE STAD?
‘In Nederland is dat Weert (waar ik geboren en getogen ben). Buiten Nederland is dat Sint-Petersburg (waar ik als reisleider járenlang geweest ben maar na de Russische inval in Oekraïne logischerwijs niet meer).’
HOE LAAT STA JE OP?
‘Het liefst zo laat mogelijk.’
WAT IS JE FAVORIETE VAKANTIEBESTEMMING?
‘Vroeger was dat Oekraïne. Met mijn man reisde ik naar de Krim, Lviv en vooral naar Odessa. Nu reizen we vooral per trein naar Spanje in de zomer.’
WAT IS HET BESTE RESTAURANT?
‘Thuis: mijn man kookt echt ge-wel-dig!’
WAT IS JOUW MOTTO?
Verwondering om het leven geeft energie! In de politiek is het vaak: ‘Gezondheid is niet links of rechts.’
WIE IS JOUW VOORBEELD EN WAAROM?
‘Mijn vader. Hij is belezen, geniet van het maken van foto’s en focust op het moois van het leven. Bovenal: hij is nieuwsgierig (niet minder nu hij 76 is).’