VG Visie Daily #128: ‘Mensen en bedrijven overtuig je niet alleen met wetgeving, maar vooral met inspirerende voorbeelden en tastbare voordelen’

Ingrid Janssen is lector Duurzame Gebouwde Omgeving bij Avans Hogeschool. Ze onderzoekt hoe je mensen meekrijgt in duurzaamheid. Niet door abstracte lange-termijn-verhalen te vertellen over de aarde, maar door concrete voordelen te benoemen. Hoe werkt dat in de praktijk? En hoe zorg je ervoor dat duurzaamheid niet alleen een ambitie blijft, maar ook realiteit wordt?

Kun je iets vertellen over je achtergrond en hoe je in de duurzaamheidssector terechtkwam?

‘Mijn carrière begon niet direct bij duurzaamheid. Ik heb gestudeerd aan de TU Eindhoven en ben gestart als vastgoedmanager. Ik hield me bezig met de ontwikkeling en exploitatie van winkelcentra en commerciële gebouwen, waarbij duurzaamheid geen expliciet thema was. Maar tijdens mijn tijd aan de Universiteit zag ik al dat energieneutrale en biobased gebouwen technisch mogelijk waren. De vraag die me toen al bezighield, was: waarom bouwen we daar niet al massaal mee? Pas later, toen ik werkte met woningcorporaties en gemeenten, besefte ik dat het niet alleen om technologie draait, maar vooral om hoe mensen en partijen denken over duurzaamheid en met elkaar samenwerken.’

Waarom is duurzaamheid in de gebouwde omgeving zo belangrijk?

‘Duurzaamheid is niet alleen een morele keuze; het is een noodzaak. De klimaatverandering is geen abstract concept meer. We zien nu al de gevolgen in onze steden: extreem weer, wateroverlast, hittestress. Tegelijkertijd hebben we een enorme woningbouwopgave. Als we die op de traditionele manier aanpakken, verergeren we de problemen alleen maar. Bouwen met duurzame materialen, energie-efficiëntie bevorderen en rekening houden met de impact op biodiversiteit zijn geen optionele keuzes, maar noodzakelijke stappen om onze leefomgeving toekomstbestendig te maken.’

Wat is de grootste uitdaging in de transitie naar duurzaam bouwen?

‘De grootste uitdaging is niet de techniek. We weten hoe we duurzaam kunnen bouwen. Het probleem is het draagvlak. Mensen moeten ervan overtuigd zijn dat duurzame keuzes ook in hun voordeel werken. Dat geldt voor bewoners, die moeten zien dat een energieneutraal huis niet alleen beter is voor het milieu, maar ook voor hun portemonnee en wooncomfort. Maar het geldt ook voor projectontwikkelaars, aannemers en beleidsmakers. Als zij blijven denken dat duurzaam bouwen duurder of ingewikkelder is, gaan ze niet de juiste keuzes maken.’

Waarom is het creëren van draagvlak zo belangrijk?

‘Mensen moeten duurzaamheid willen omarmen. Je kunt niet simpelweg van bovenaf opleggen dat iedereen zijn huis moet verduurzamen of dat er alleen nog maar biobased gebouwd mag worden. Dat roept weerstand op. Je moet laten zien wat de voordelen zijn: lagere energierekeningen, een gezondere leefomgeving, meer comfort. Neem bijvoorbeeld een groen dak. Als je zegt dat het goed is voor de biodiversiteit, vinden mensen dat abstract. Maar als je uitlegt dat het helpt om hitte in de zomer te verminderen en geluid dempt, wordt het opeens een aantrekkelijk idee.’

Hoe neem je bewoners mee in deze verandering?

‘Participatie is cruciaal, maar het moet op een goede manier gebeuren. Vaak wordt participatie ingevuld als een bewonersavond in een zaaltje met systeemplafond en een PowerPointpresentatie. Dat werkt niet. We moeten veel creatiever zijn. We werken bijvoorbeeld aan spellen waarmee bewoners in een wijkcentrum of supermarkt spelenderwijs keuzes maken over duurzaamheid. Op die manier raken ze betrokken bij de plannen en gaan ze meedenken. Dat is veel effectiever dan beleidsdocumenten en formele inspraakavonden.’

Zijn projectontwikkelaars en bouwbedrijven al overtuigd?

‘Er zijn twee stromingen. Sommige bedrijven zetten al vol in op duurzaam bouwen, omdat ze zien dat de vraag toeneemt en dat wet- en regelgeving hen in die richting duwt. Grote bouwbedrijven zoals Heijmans en BAM investeren in houtbouw en circulaire bouwmethodes. Maar er zijn ook bedrijven die nog vasthouden aan traditionele methoden, omdat ze bang zijn dat duurzaam bouwen duurder is. Wat ze vaak vergeten, is dat duurzame bouwmethoden op lange termijn juist voordeliger zijn.’

Hoe zit het met de betaalbaarheid van duurzaam bouwen?

‘Een veelgehoord argument tegen duurzaamheid is dat het duur zou zijn. Dat is een misvatting. Ja, sommige materialen en technieken zijn op korte termijn duurder. Maar de total cost of ownership is vaak lager. Een energieneutraal huis heeft lagere energiekosten. Biobased materialen kunnen bijdragen aan een gezonder binnenklimaat en lagere onderhoudskosten. Bovendien zorgt industriële prefabricage ervoor dat duurzame bouw steeds efficiënter wordt.’

Wat is de rol van de overheid in deze transitie?

‘De overheid speelt een sleutelrol, maar het beleid is nog niet altijd consistent. De huidige rechtse regering richt zich vooral op snelheid en betaalbaarheid en is huiverig om strikte duurzaamheidsregels in te voeren. Dat is een lastige boodschap, want het suggereert dat je moet kiezen tussen óf snel en goedkoop bouwen, óf duurzaam bouwen. Dat is een valse tegenstelling. Als je duurzaamheid combineert met industrialisatie en innovatie, kun je juist sneller en goedkoper bouwen. Prefab houtbouw is daar een goed voorbeeld van: het verlaagt de bouwtijd en faalkosten, terwijl het duurzamer is.’

Wat moet er gebeuren om echt grote stappen te zetten?

‘We moeten duurzaamheid als uitgangspunt nemen. Nu is het vaak nog andersom: duurzaamheid wordt als een extra optie gezien. We moeten naar een model waarin we standaard kiezen voor biobased en circulaire bouw, tenzij er een dwingende reden is om dat niet te doen. Daarnaast moeten we veel beter laten zien wat de voordelen zijn. Mensen en bedrijven overtuig je niet alleen met wetgeving, maar vooral met inspirerende voorbeelden en tastbare voordelen.’

Ben je optimistisch over de toekomst?

‘Zeker. Ik geloof dat duurzaam bouwen de enige logische richting is. We zitten nu in een overgangsfase, waarin sommige partijen nog twijfelen en tegenstribbelen. Maar als je kijkt naar de jonge generatie bouwkundestudenten, zie je dat duurzaamheid voor hen vanzelfsprekend is. Zij vragen zich niet af óf we duurzaam moeten bouwen, maar hóe we dat het beste kunnen doen. Het geeft me veel vertrouwen dat we de komende jaren grote stappen gaan zetten.’

Persoonlijke vragen Ingrid Janssen, Lector Duurzaam Gebouwde Omgeving, Avans Hogeschool

WAAR BEN JE HET MEESTE TROTS OP?
‘Het grote aantal vastgoedprofessional die ik tijdens mijn academische loopbaan heb mogen begeleiden naar een masterdiploma. Het geeft me altijd een bijzonder goed en trots gevoel deze in het werkveld weer tegen te komen.’
WELK BOEK IS JE ALTIJD BIJGEBLEVEN?
‘Om een beetje in de lijn van dit interview te blijven: “Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things” van  Michael Braungart en William McDonough. Het boek is al 23 jaar oud. Na het lezen van dit boek klonk het begrip duurzaamheid voor mij opeens zo logisch en vanzelfsprekend.’
WELKE FILM OF SERIE MAAKTE INDRUK?
‘Ik ben fan van de documentaires van VPRO Tegenlicht. Helaas stopt deze serie in 2026 door een nieuwe focus op geopolitiek en buitenlandjournalistiek. De Voedsel BV van Kadir van Lohuizen vind ik een echte aanrader! Hij is eigenlijk fotograaf, geen documentairemaker. Een hele mooie en tegelijkertijd confronterende documentaire over onze mondiale voedselindustrie en de grote rol die het kleine Nederland hierin speelt.’
WELKE SPORT DOE JE?
‘Hardlopen. Drie keer per week met mijn vaste loopmaatjes. Houd me fit en is gezellig.’
WAT IS JE FAVORIETE STAD?
‘Ik hou van Europese steden en heb eigenlijk geen duidelijke favoriet. Laatst bezocht ik Malmö en Hamburg. Beide steden hebben voormalige havengebieden die op een duurzame manier zijn getransformeerd en waar een liefhebber zoals ik eindeloos in kan ronddwalen.’
HOE LAAT STA JE OP?
‘Dat wisselt.’
WAT IS JOUW FAVORIETE VAKANTIEBESTEMMING?
‘Italië.’
WAT IS HET BESTE RESTAURANT?
‘Lutum in Wijk bij Duurstede.’
WAT IS JOUW MOTTO?
‘“Never stop Asking” – het motto van TIAS Business School, mijn vorige werkgever, dat ik met trots omarm.’