VG Visie Daily #37: Zonder hoogwaardige voorzieningen laten expats Eindhoven links liggen

Brainport Eindhoven kan alleen met internationaal toptalent hightechhoofdstad van de wereld worden, stelt afzwaaiend Eindhoven365-directeur Peter Kentie. Deze hoogopgeleide expats komen en blijven echter alleen als de stad meer grondgebonden woningen en hoogwaardige voorzieningen kan aanbieden. Vastgoedpartijen houden daar in hun plannen onvoldoende rekening mee. ‘Eindhoven heeft zijn eigen LocHal of Groninger Forum nodig.’

Brainport Eindhoven blaakt van het zelfvertrouwen. De regio zag zijn status als onmisbare groeimotor van de Nederlandse economie de afgelopen weken tweemaal bevestigd. Eerst kwam het zoenoffer van het demissionaire kabinet van 1,7 miljard euro aan de regio en vooral microchipgigant ASML. Kort daarop maakte Rabobank bekend dat Brainport Eindhoven samen met Groot-Amsterdam de enige regio’s zijn waar de werkgelegenheid verschuift van laagproductieve naar hoogproductieve sectoren. Brainport Eindhoven heeft die hoge productiviteitsgroei bovendien weten te combineren met een hoge groei van de werkgelegenheid. Waar het verdienvermogen volgens de Rabo-economen elders onder druk staat, zorgen de hightech-sector rond Eindhoven en de ict-sector in Amsterdam dat dit voor heel Nederland voorlopig nog op peil blijft.

Extra geld woningbouw

Om die Eindhovense positie te bestendigen en uit te bouwen heeft de regio volgens burgemeester van Eindhoven Jeroen Dijsselbloem tot 2040 meer Rijkssteun nodig. Hij noemt bedragen van 6 tot 8 miljard euro. De opgave waar Brainport Eindhoven – een regio van 21 gemeenten met 800.000 inwoners – voor staat is dan ook immens. Tot 2040 staat de bouw van een complete stad met minstens 100.000 mensen gepland, voor wie  65.000 woningen en voorzieningen voor 70.000 nieuwe banen nodig zijn maar ook nieuwe wegen en ov. Met die 1,7 miljard euro plus 800 miljoen uit de regio zal Eindhoven onder meer de aanleg van een nieuw verdiept busstation financieren. Ook kunnen er 20.000 woningen versneld worden gebouwd; Eindhoven zal de onrendabele top afdekken met 10.000 euro per woning.

‘EINDHOVEN GAAT DE ONRENDABELE TOP AFDEKKEN MET 10.000 EURO PER WONING’

Vuist op tafel

Eindhovenaar Peter Kentie is trots op het behaalde resultaat. Kentie zwaait op 1 mei na 12,5 jaar af als directeur van Eindhoven365, het marketingbureau van gemeente Eindhoven dat de stad internationaal op de kaart heeft gezet. De man wiens taak het ook was de aanwezige expats zich thuis te laten voelen, maakt zich niettemin zorgen. Volgens Kentie, die wordt opgevolgd door Roland Kleve, focussen de stad en vastgoedpartijen teveel op de hardware – infra en vastgoed – ten koste van de software – culturele en maatschappelijke voorzieningen. Het risico daarvan is dat het kind – de hoogopgeleide expats en het toptalent  – met het badwater dreigt te worden weggegooid.

Niets dan lof echter van Kentie voor burgemeester Dijsselbloem. ‘Eindhoven heeft een traditie van sterke, doortastende burgemeesters die de samenwerking met het bedrijfsleven en kennisinstellingen opzoeken en met veel invloed in politiek-Den Haag. Jeroen Dijsselbloem zet die traditie voort. Hij heeft Den Haag wakker geschud en naar ik begrijp ook een paar keer met de vuist op tafel geslagen. Ik hoop dat met deze regiodeal van 2,5 miljard euro het kabinet een structureel andere koers gaat varen. De afgelopen decennia hebben we ons economische beleid teveel afgestemd op Nederland als distributieland. De overslag van goederen is een activiteit die economisch weinig oplevert en Nederland vooral opzadelt met vervuilend vervoer, lelijke distributiecentra en goedkope arbeidskrachten voor wie geen huisvesting is.’

‘EXPATS WILLEN GEEN APPARTEMENT IN HET CENTRUM MAAR EEN GRONDGEBONDEN WONING NABIJ EEN GROENE OMGEVING’

Toegevoegde waarde

Dat is volgens hem geen toekomstbestendige strategie voor de BV Nederland. ‘De financiële sector in Amsterdam is dat evenmin. Die werknemers fungeren enkel als tussenpersoon, zonder iets van werkelijke waarde te creëren. Niet Rotterdam en Amsterdam maar Brainport Eindhoven verdient het meeste geld voor BV Nederland. Met onze hoogwaardige maakindustrie maken we van grondstoffen als silicum en rubber chips en chipmachines van NXP en ASML en trucks en auto’s van DAF en VDL. De toegevoegde waarde hiervan is hallucinant. Dat er miljarden gaan naar infrastructuur, technisch onderwijs en gebiedsontwikkeling is niet alleen van cruciaal belang voor die 6.000 techbedrijven die in onze regio zijn gevestigd, maar voor de hele Nederlandse economie. Ik raad een nieuw kabinet dan ook aan in het hele land in te zetten op hoogwaardige sectoren met een grote toegevoegde waarde.’

Daarin moet Eindhoven de meest menselijke innovatieve stad worden, stelt Kentie. ‘Leefbaarheid en economisch welvaren moeten hand in hand gaan. Met die 2,5 miljard euro is de hardwarekant daarvan geborgd, onder voorbehoud natuurlijk dat de Tweede Kamer ermee instemt en ASML in Nederland blijft. Maar over de softwarekant maak ik me wel zorgen. Die is onderbelicht. Van dat geld is niets gereserveerd voor publieke voorzieningen, waar Eindhoven juist zo’n behoefte aan heeft. Het geld gaat vooral naar infrastructuur. Natuurlijk is dat nodig. Maar als Eindhoven er de komende jaren niet snel meer culturele voorzieningen en hoogwaardige verblijfsgebieden bijkrijgt, verkassen die kenniswerkers en het toptalent alsnog.’

Kleinste wereldstad

Eindhoven bevindt zich daarbij in een paradoxale situatie. ‘We zijn een kleine stad die mondiaal een hele grote impact heeft. De schaal van de plannen en de ambities tot 2040 misstaan passen bij een wereldstad, maar toch heeft Eindhoven amper meer inwoners dan Rotterdam-Zuid. Omdat we nu aan de bovenkant van de economische groeicurve zitten, heeft Eindhoven groeistuipen. In 2000 zaten we net op 200.000 inwoners. De groei naar de huidige 247.000 is indrukwekkend maar die naar 300.000 in 2040 is nog imposanter. Die enorme uitbreiding slaagt alleen als we dat in gezamenlijkheid doen. Dat is lastig, want er zijn heel veel stakeholders die allemaal geneigd zijn hun eigen deelbelang na te streven.’

Beter plintbeleid

De afzwaaiende directeur doet een oproep aan de vastgoedsector. ‘Het gaat nu vooral over het toevoegen van appartemententorens en kantoren, maar over zachte voorzieningen als een bibliotheek, muziekpodium, atelierruimte of debatcentrum hoor ik ze nooit. Dat is voor investeerders en ontwikkelaars financieel niet interessant. De invulling van de plint is toch vaak een moetje. Bij grote projecten in Eindhoven is de plint dan ook vaak leeg of gevuld met een enkel lunchcafé of een gym. Ik zou ervoor willen pleiten die voorzieningen een belangrijke rol in de business te geven. Zeker vanwege de vele hoogbouw die gepland staat in het centrum is een bruisende stedelijke plint cruciaal. Niet alleen bestemd voor commerciële ketens die de tophuren kunnen ophoesten maar vooral voor culturele en maatschappelijke instellingen. Wellicht kan Eindhoven dan wat helpen bij het wegnemen van de onrendabele top.’

Hij vervolgt: ‘Uit ons onderzoek blijkt dat deze hoogopgeleide expats een mooie balans zoeken tussen een impactvolle baan en hoge levenskwaliteit. De meesten willen helemaal geen appartement in het centrum maar een grondgebonden woning, van waaruit ze met de fiets snel in een groene omgeving zitten. Ze vinden het niet erg dat Eindhoven geen high culture heeft als een opera of grote musea. Daarvoor pakken ze wel de trein naar Amsterdam of Parijs. Wat ze wel missen zijn voorzieningen om in het weekend samen te komen en leuke activiteiten met kinderen te doen; een grote gemeenschappelijke publieke voorziening dichtbij Eindhoven Centraal.’

‘WAT EINDHOVEN MIST IS EEN GROTE STADSHUISKAMER MET TAL VAN VOORZIENINGEN WAAR MENSEN KUNNEN SAMENKOMEN’

Groots architectonisch gebaar

In de schaalsprong van Eindhoven ziet hij nog geen plannen daartoe. ‘Ik zou graag een groots architectonisch hoogwaardig cultureel gebaar in het centrum zien. Wat Eindhoven mist, is een grote huiskamer voor de stad met tal van voorzieningen waar mensen graag samenkomen. Met ruimte voor een bibliotheek, muziek, theater, maar ook plek voor debat en goede feesten. Zoals Groningen zijn nieuwe hotspot Groninger Forum heeft en Tilburg zijn spectaculaire LocHal, moet Eindhoven iets van dezelfde schaal krijgen. Dat is iets wat het stadsbestuur, marktpartijen en maatschappelijke organisaties voor elkaar zouden moeten krijgen. Een raadslid heeft al een motie ingediend om van die 2,5 miljard ook ruimte voor cultuur in te ruimen, dus dat is een mooi begin.’

Nieuwe naam Knoop XL

Kentie vestigt zijn hoop op Internationale Knoop XL, de grote gebiedsontwikkeling rond Eindhoven Centraal met 23.000 geplande woningen. ‘Het stadsbestuur wil hierin de verblijfsfunctie een centrale rol geven. In dit nieuwe stadsdeel moeten we het dan ook waarmaken. Overigens is Strijp-T nu het hotste project in de stad, komen er ook gave dingen rond de Witte Dame en is Strijp-S ook nog lang niet vol. Al die projecten zijn zowel indrukwekkend als intimiderend. Het is namelijk een grote uitdaging om de samenhang te bewaken en alles integraal op te pakken. Het vertrouwen van Eindhoven is de laatste jaren echter enorm gegroeid. Eindhoven heeft dit jaar daarom ook een prominente plek op de Provada met een eigen stand en een enorme maquette van Knoop XL. Gelukkig krijgt deze gebiedsontwikkeling een nieuwe naam die het stadsbestuur later dit jaar bekend zal maken.’